AKADEMİSYENLER, TARTIŞILAN KANUN TEKLİFİ KONUSUNDA ENDİŞELİ!
Türkiye’de farklı üniversitelerin Turizm/Turist Rehberliği bölümlerinde ders veren akademisyenler, yaptıkları yazılı bir açıklama ile “Turist Rehberliği Meslek Kanunu ile Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”ni değerlendirdi.
Akademisyerlerin yazılı olarak yaptığı açıklama şöyle:
KAMUOYUNA
09.02.2024 tarihinde “Turist Rehberliği Meslek Kanunu ile Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”nin Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulduğu ulusal basından duyurulmuştur. Bu metin söz konusu teklif hakkında Türkiye’de farklı üniversitelerin Turizm/Turist Rehberliği bölümlerinde ders veren akademisyenlerin ortak fikrini kamuoyuna açıklamak için hazırlanmıştır.
Türkiye’de turist rehberliği eskiden beri stratejik bir meslek olarak görülmekte ve yasalarla koruma altında tutulmaya çalışılmaktadır. Nitekim ilk iki yasal düzenleme 1890 ve 1925 tarihlerinde çıkarılmış, 2012 tarihinde 6326 Sayılı Turist Rehberliği Meslek Kanunu ile kendine has bir kanuna sahip olmuştur. Stratejik önemi nedeniyle eğitime de önem verilmiş, her dönemin ihtiyaç ve imkânlarına göre turist rehberlerinin alması gereken eğitimin seviyesi sürekli arttırılmıştır. 1970’lerde Bakanlık tarafından düzenlenen 3-6 aylık (200-600 saatlik) kurslarla başlayan eğitim, 1990’larda iki yıllık önlisans ve 2000’li yıllarda dört yıllık lisans seviyesine çıkmış, 2015’ten itibaren yüksek lisans ve 2021’den itibaren doktora programları açılmıştır. 2023 yılı itibariyle turist rehberliği eğitimi 40 önlisans ve 46 lisans olmak üzere toplam 86 programda ve 4366 kontenjana sahiptir. Meclise sunulan yeni kanun teklifinin hazırlanış süreci ve içeriği rehberlerin eğitimi ile mesleğin icrası konularında büyük değişiklikler getirmektedir. İşbu metin, söz konusu tasarı hakkında akademisyenlerin taşıdığı endişeleri dile getirmek ve yasa tasarısının güncellenmesine yönelik bir çağrı yapmak için hazırlanmıştır.
Endişelerimiz iki ana başlık altında toplanmaktadır; süreç ve içerik. İlk olarak, turist rehberliği eğitimini yakından ilgilendiren bu tasarı akademisyenlerin önerileri alınmadan hazırlanmıştır. Kendine has bir yasası ve akademisi olan mesleği ilgilendiren böylesi bir çalışmanın, mümkün olan en geniş paydaş katılımıyla ve daha somut veriler ortaya konarak hazırlanmış olması arzu edilirdi. İçerik açısından ise tasarı rehberlik eğitiminde ve mesleğin icrasında büyük değişiklikler öngörmektedir. Getirilmek istenen değişiklikler şu şekilde özetlenebilir:
1.Arkeoloji ve sanat tarihi gibi bölüm mezunları ile Uzak Doğu dillerini bilen kişilere, ayrı bir eğitim almaksızın, yüz saatlik bir kurstan sonra rehber olabilme hakkı tanınmaktadır.
2.Her tur aracında bir rehber bulundurma zorunluluğu kaldırılmaktadır.
3.Turist rehberlerinin en az bir yabancı dil bilme zorunluluğu kaldırılmaktadır.
Söz konusu değişiklikler için taşıdığımız endişeler aşağıdaki gibidir:
1.Tasarıda “Uzak Doğu dillerindeki turist rehberliğinin teşvik edilmesi” bir amaç olarak belirtilmiş ancak gerekçelendirilmemiştir. Mevcut sistemde; arkeoloji, sanat tarihi, filoloji gibi bölüm mezunları önlisans, lisans ya da tezli/tezsiz yüksek lisans gibi farklı seçeneklerle rehber olabilmektedir. Getirilmek istenen değişikliğin gerekçesi ve bir kolaylaştırmaya neden ihtiyaç duyulduğu açık değildir. Böylesi bir yöntem, rehberlik eğitiminde üniversitelerin varlığının göz ardı edilmesi anlamına gelmekte ve 1970’lerde uygulanan kurs sistemine geri dönülmesinin yolunu açmaktadır. Rehberlik mesleğinin stratejik önemi, böylece, gezdirilecek yerlerin arkeolojik ve sanat tarihsel bilgileri ile sınırlandırılmakta, mesleğin icrası için gerekli tüm bilgileri 100 saatlik bir kursa sığdırmaktadır. Dolayısıyla bu durum turist rehberliği bölümlerinin varlık nedenini sorguya açık hale getirmektedir.
2.Her tur aracında bir turist rehberi bulunma zorunluluğunun kaldırılması için sunulan gerekçe şu şekildedir:
Madde ile esas amacı tarihî ve turistik yerlerin tanıtılması olmayan faaliyetler sırasında turist rehberi bulundurma zorunluluğunu ortadan kaldırmaya yönelik değişiklik yapılmaktadır.
1618 Sayılı Seyahat Acentaları Kanunun 10. maddesine göre “araç başına bir rehber bulundurmak” zorunludur. Gerekçede yer alan ‘esas amacı tarihi ve turistik yerlerin tanıtılması olmayan faaliyetler’ ifadesi muğlak ve kötü kullanıma açık bir ifadedir; rehberlerin sadece müze ve ören yerlerine
hapsolma tehlikesini beraberinde getirmektedir. Günümüzde turizm değişmiş, çöllerden kutuplara kadar hemen her türlü coğrafya turizm hareketlerine konu olmaya başlamış ve ülkeler bu potansiyellerini harekete geçirebilmek için çeşitli çareler üretme arayışı içine girmiştir. Tarihi ve turistik olmasa da her türlü doğal ve kültürel unsurun turizme konu edilebilmesi için de bir tur paketi içine alınması gerekmektedir. Turist rehberliği mesleğini sadece bilgi vermekle sınırlayan bir anlayış, günümüz gerçekleriyle örtüşmemektedir. Tur araçlarında rehber zorunluluğunun kaldırılması ve rehberlerin müze ve ören yerlerine hapsedilmesi yabancı tur operatörlerinin “tur lideri” olarak görevlendirdiği yabancı uyruklu personellerinin ülkemiz hakkında bilgi vermesi sorununu da beraberinde getirecektir. Böylesi bir durum, Ermeni Sorunu veya Kıbrıs Sorunu gibi hassas konularda Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan belgeli turist rehberleri dışındaki kişilerin anlatım yapmasına izin vermek anlamına gelecektir.
3.Yabancı dil bilme zorunluluğunun kaldırılmasının gerekçesi tasarıda şu şekilde açıklanmıştır:
Yabancı dil şartını sağlayamadığı için rehber olamayanların mağduriyetini gidermek ve iç turizmde artan Türkçe rehber ihtiyacını karşılamak için Türkçe rehberliğe ilişkin düzenleme yapılmaktadır.
‘Yabancı dil şartını sağlayamadığı için rehber olamayanlar’ ifadesi ile üniversitelerin ilgili bölümlerinden mezun olmalarına rağmen, en az bir yabancı dili iyi bildiğini kanıtlayamayan, dolayısıyla rehberlik yapma hakkını kazanamayan kişiler kastedilmektedir. İç turizmin artmasına bağlı olarak, Türkçe dilinde rehberlik yapanların sayısının arttığı bir gerçektir. Ancak bu durumun önlem alınması gereken bir sorun olduğu doğru değildir. Nitekim 1925 yılından beri Türkiye’de turist rehberliği mesleği sadece Türk vatandaşları tarafından yapılabilmekte ve dolayısıyla her rehber Türkçe bilmektedir. Bir rehberlik bölümünden mezun olmasına rağmen yabancı dil sınavını geçemeyen kişilerin sözde mağduriyetini önlemek adına alındığı ifade edilen bu karar, neden sonuç ilişkisini yanlış kurmaktadır. Öğrencilerin yabancı dil öğrenememelerinin nedenlerini ortadan kaldırarak onları 21. yüzyılın rekabetçi koşullarına hazırlamak yerine, dil bilmeden rehber olmalarının önünü açmak büyük bir hatadır.
‘1618 Sayılı Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanunu’ ve ‘6326 Sayılı Turist Rehberliği Meslek Kanunu’ olmak üzere kendine has iki yasası olmasına rağmen turizm sektörümüzün arzulanan yerde olmadığı bir gerçektir. Turizm sektörünü daha ileri taşımak ve ülke refahına katkıda bulunmak için bir takım yasal düzenlemelere ihtiyaç olduğu da doğrudur. Türkiye’de turizmin Bakanlık seviyesinde ele alınmasından beklenen faydalar da bu yöndedir. Ancak böylesi önemli bir konuda, turizm paydaşlarından görüş alınmadan, sunulan gerekçeler bilimsel verilerle desteklenmeden ve tartışılmadan hazırlanan söz konusu taslak, maalesef, bekleneni vermekten uzak bir görüntü çizmektedir.
Aşağıda imzası bulunan akademisyenler olarak, hazırlanan taslağın mevcut haliyle yarardan çok zarar getireceği endişesini taşıyor, tasarının geri çekilmesini ve tüm paydaşların katılımı ile yeni bir düzenlemenin hazırlanmasını öneriyoruz.
Kamuoyuna saygılarımızla.
Unvan/ Adı Soyadı Kurum
Prof. Dr. Abdullah TANRISEVDİ Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
Prof. Dr. Berrin GÜZEL Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
Prof. Dr. Burhanettin ZENGİN Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi
Prof. Dr. Celil ÇAKICI Mersin Üniversitesi
Prof. Dr. Erkan SAĞLIK Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
Prof. Dr. Gökçe YÜKSEK Eskişehir Anadolu Üniversitesi
Prof. Dr. Lütfi ATAY Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
Prof. Dr. Meltem CABER Akdeniz Üniversitesi
Prof. Dr. Muharrem TUNA Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
Prof. Dr. Naci POLAT Pamukkale Üniversitesi
Prof. Dr. Nuray TETİK DİNÇ Balıkesir Üniversitesi
Prof. Dr. Özcan ZORLU Afyon Kocatepe Üniversitesi
Prof. Dr. Özlem GÜZEL Akdeniz Üniversitesi
Prof. Dr. Özlem KÖROĞLU Balıkesir Üniversitesi
Prof. Dr. Suavi AHİPAŞAOĞLU (Emekli) Eskişehir Anadolu Üniversitesi
Prof. Dr. Rahman TEMİZKAN Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
Prof. Dr. Saadet Pınar TEMİZKAN Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
Prof. Dr. Serhat HARMAN Mardin Artuklu Üniversitesi
Prof. Dr. Uysal YENİPINAR Mersin Üniversitesi
Prof. Dr. Yasin BİLİM Necmettin Erbakan Üniversitesi
Prof. Dr. Zafer ÖTER İzmir Katip Çelebi Üniversitesi
Doç. Dr. Ali TÜRKER Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
Doç. Dr. Aytuğ ARSLAN İzmir Katip Çelebi Üniversitesi
Doç. Dr. Bekir Bora DEDEOĞLU Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
Doç. Dr. Canan TANRISEVER Kastamonu Üniversitesi
Doç. Dr. Ceren İŞÇİ Manisa Celal Bayar Üniversitesi
Doç. Dr. Davut UYSAL İzmir Katip Çelebi Üniversitesi
Doç. Dr. Duygu YETGİN AKGÜN Eskişehir Anadolu Üniversitesi
Doç. Dr. Elçin DOĞAN GÜRBÜZER Ege Üniversitesi
Doç. Dr. Ertuğrul DÜZGÜN Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi
Doç. Dr. Faruk SEYİTOĞLU Mardin Artuklu Üniversitesi
Doç. Dr. Funda ÖN Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
Doç. Dr. Halil KORKMAZ Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
Doç. Dr. Hande AKYURT KURNAZ Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi
Doç. Dr. Meltem ALTINAY ÖZDEMİR Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
Doç. Dr. Nalan ALBUZ Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi
Doç. Dr. Nazım ÇOKİŞLER İzmir Katip Çelebi Üniversitesi
Doç. Dr. Neşe ÇULLU KAYGISIZ Aksaray Üniversitesi
Doç. Dr. Ozan ATSIZ Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
Doç. Dr. Ömer ÇOBAN Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
Doç. Dr. Özge GÜDÜ DEMİRBULAT Balıkesir Üniversitesi
Doç. Dr. Özlem TEKİN Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi
Doç. Dr. Seçkin ESER GÜRSOY Kırklareli Üniversitesi
Doç. Dr. Seda ŞAHİN Balıkesir Üniversitesi
Doç. Dr. Serap AKDU Gümüşhane Üniversitesi
Doç. Dr. Serkan AYLAN Selçuk Üniversitesi
Doç. Dr. Serkan TÜRKMEN Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
Doç. Dr. Sinan GÖKDEMİR Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
Doç. Dr. Tolga Fahri ÇAKMAK Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi
Doç. Dr. Uğur AKDU Gümüşhane Üniversitesi
Doç. Dr. Uğur CEYLAN Kütahya Dumlupınar Üniversitesi
Doç. Dr. Vedat ACAR Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
Doç. Dr. Zeynep ÇOKAL Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Abdullah ÜLKÜ Harran Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Abulvahap ALTÜRK Mardin Artuklu Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Alaattin BAŞODA Aksaray Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Aslı Mert KARAGÖZ İstanbul Arel Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Arzu BALIKOĞLU Balıkesir Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Ayşe ARSLAN ÖZKAN Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Ayşe ŞENGÖZ Akdeniz Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Ayşen ACUN KÖKSALANLAR Bursa Uludağ Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Bahadır İnanç ÖZKAN Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Beybala TİMUR Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Burak DÜZ Eskişehir Anadolu Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Caner ÜNAL Antalya Bilim Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Cansu SOLMAZ Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Dilara Eylül KOÇ Kastamonu Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Fulden N. KÜÇÜKERGİN Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Gizem ÇAPAR İskenderun Teknik Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Handan ÖZÇELİK BOZKURT Sinop Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Hasan Ali ERDOĞAN Necmettin Erbakan Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Hasret ULUSOY MUTLU Balıkesir Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Hazar Faruk ARVAS Mardin Artuklu Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Merve AYCAN İstanbul Arel Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Merve KALYONCU YOLAÇAN Eskişehir Anadolu Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Merve OFLUOĞLU Harran Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Necibe ŞEN Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Nermin AYAZ DÖNMEZ Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Nilgün DEMİREL İLİ Iğdır Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Nurgül ÇALIŞKAN Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Orhan YABANCI Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Ömer Aytaç AYKAÇ Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Özcan ÖZDEMİR Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Özgür ÇALKIN Kafkas Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Ramazan İNAN İstanbul Gelişim Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Remziye EKİCİ ÇİLKİN Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Süleyman SAZ Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Şehmus AYKOL Mardin Artuklu Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Turan OKUL Kırgızistan -Türkiye Manas Üniversitesi
Dr. Öğr. Üyesi Zennübe IŞIK Harran Üniversitesi
Öğr. Gör. Dr. Alper GÖLBAŞ Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
Öğr. Gör. Dr. Azade Özlem ÇALIK Ankara Üniversitesi
Öğr. Gör. Dr. Hakan ASLAN Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
Öğr. Gör. Dr. İlknur MAZAN Uşak Üniversitesi
Öğr. Gör. Dr. Onur ATAK Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
Öğr. Gör. Dr. Erkan DENK Atatürk Üniversitesi
Öğr. Gör. Dr. Sinan KURT Ege Üniversitesi
Öğr. Gör. Emircan YILMAZ Mardin Artuklu Üniversitesi
Öğr. Gör. Emrullah CANSU Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi
Öğr. Gör. Erhan ADEN Mardin Artuklu Üniversitesi
Öğr. Gör. Fırat ÖZBERK Harran Üniversitesi
Öğr. Gör. Gökhan KÖKSAL Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
Öğr. Gör. İsmail KARAKUŞ Ankara Üniversitesi
Öğr. Gör. Mehmet ÇONTU Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
Öğr. Gör. Mehmet Doğan ÖZ Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi
Öğr. Gör. Nuray YILDIZ Kapadokya Üniversitesi
Öğr. Gör. Serdar UZUN Akdeniz Üniversitesi
Öğr. Gör. Serhat ÖĞE Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
Öğr. Gör. Suat ARPACI Fırat Üniversitesi
Öğr. Gör. Tuncay KARAÇAY Pamukkale Üniversitesi
Öğr. Gör. Uğur TOZKOPARAN Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi
Arş. Gör. Dr. Ali KABAKULAK Afyon Kocatepe Üniversitesi
Arş. Gör. Dr. Aybüke ÖZSOY Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
Arş. Gör. Dr. Aylin GÜVEN HAMURİŞÇİ Akdeniz Üniversitesi
Arş. Gör. Dr. Mehmet Fatih IŞIK Harran Üniversitesi
Arş. Gör. Dr. Muhammed KAVAK Eskişehir Anadolu Üniversitesi
Arş. Gör. Dr. Nevzat AĞÇAKAYA Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi
Arş. Gör. Dr. Saim ASLAN Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
Arş. Gör. Dr. Sibel KAÇAR Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
Arş. Gör. Alparslan GÜVENÇ Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
Arş. Gör. A. Can AKTAŞ Mardin Artuklu Üniversitesi
Arş. Gör. A. Mecit VERGÜL İstanbul Gelişim Üniversitesi
Arş. Gör. Asena KURT DÜNDAR Ondokuz Mayıs Üniversitesi
Arş. Gör. Burhan ÇINAR Mersin Üniversitesi
Arş. Gör. Dilan ARABACIOĞLU Mardin Artuklu Üniversitesi
Arş. Gör. Ezgi BAYRAM ÖZ Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi
Arş. Gör. Grant Altay TAŞKIN Aksaray Üniversitesi
Arş. Gör. Melisa ATEŞ Afyon Kocatepe Üniversitesi
Arş. Gör. Merve SAĞCAN Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi
Arş. Gör. Okay COŞKUN Yaşar Üniversitesi
Arş. Gör. Onur AKGÜL Mardin Artuklu Üniversitesi
Arş. Gör. Özgür KOYUN Eskişehir Anadolu Üniversitesi
Arş. Gör. Selda YESÜGEY İzmir Katip Çelebi Üniversitesi
Arş. Gör. Serkan ROL Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi
Arş. Gör. Tuğba ARIK YÜKSEL Mardin Artuklu Üniversitesi
Arş. Gör. Yakup ERDOĞAN Kastamonu Üniversitesi
Arş. Gör. Zekiye Nur AKYÜREKLİ Gümüşhane Üniversitesi