AKADEMİSYENLER, TARTIŞILAN KANUN TEKLİFİ KONUSUNDA ENDİŞELİ!

Akademisyerlerin yazılı olarak yaptığı açıklama şöyle: 

KAMUOYUNA

09.02.2024 tarihinde “Turist Rehberliği Meslek Kanunu ile Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”nin Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulduğu ulusal basından duyurulmuştur. Bu metin söz konusu teklif hakkında Türkiye’de farklı üniversitelerin Turizm/Turist Rehberliği bölümlerinde ders veren akademisyenlerin ortak fikrini kamuoyuna açıklamak için hazırlanmıştır.

Türkiye’de turist rehberliği eskiden beri stratejik bir meslek olarak görülmekte ve yasalarla koruma altında tutulmaya çalışılmaktadır. Nitekim ilk iki yasal düzenleme 1890 ve 1925 tarihlerinde çıkarılmış, 2012 tarihinde 6326 Sayılı Turist Rehberliği Meslek Kanunu ile kendine has bir kanuna sahip olmuştur. Stratejik önemi nedeniyle eğitime de önem verilmiş, her dönemin ihtiyaç ve imkânlarına göre turist rehberlerinin alması gereken eğitimin seviyesi sürekli arttırılmıştır. 1970’lerde Bakanlık tarafından düzenlenen 3-6 aylık (200-600 saatlik) kurslarla başlayan eğitim, 1990’larda iki yıllık önlisans ve 2000’li yıllarda dört yıllık lisans seviyesine çıkmış, 2015’ten itibaren yüksek lisans ve 2021’den itibaren doktora programları açılmıştır. 2023 yılı itibariyle turist rehberliği eğitimi 40 önlisans ve 46 lisans olmak üzere toplam 86 programda ve 4366 kontenjana sahiptir. Meclise sunulan yeni kanun teklifinin hazırlanış süreci ve içeriği rehberlerin eğitimi ile mesleğin icrası konularında büyük değişiklikler getirmektedir. İşbu metin, söz konusu tasarı hakkında akademisyenlerin taşıdığı endişeleri dile getirmek ve yasa tasarısının güncellenmesine yönelik bir çağrı yapmak için hazırlanmıştır.

Endişelerimiz iki ana başlık altında toplanmaktadır; süreç ve içerik. İlk olarak, turist rehberliği eğitimini yakından ilgilendiren bu tasarı akademisyenlerin önerileri alınmadan hazırlanmıştır. Kendine has bir yasası ve akademisi olan mesleği ilgilendiren böylesi bir çalışmanın, mümkün olan en geniş paydaş katılımıyla ve daha somut veriler ortaya konarak hazırlanmış olması arzu edilirdi. İçerik açısından ise tasarı rehberlik eğitiminde ve mesleğin icrasında büyük değişiklikler öngörmektedir. Getirilmek istenen değişiklikler şu şekilde özetlenebilir:

1.Arkeoloji ve sanat tarihi gibi bölüm mezunları ile Uzak Doğu dillerini bilen kişilere, ayrı bir eğitim almaksızın, yüz saatlik bir kurstan sonra rehber olabilme hakkı tanınmaktadır.

2.Her tur aracında bir rehber bulundurma zorunluluğu kaldırılmaktadır.

3.Turist rehberlerinin en az bir yabancı dil bilme zorunluluğu kaldırılmaktadır.

Söz konusu değişiklikler için taşıdığımız endişeler aşağıdaki gibidir:

1.Tasarıda “Uzak Doğu dillerindeki turist rehberliğinin teşvik edilmesi” bir amaç olarak belirtilmiş ancak gerekçelendirilmemiştir. Mevcut sistemde; arkeoloji, sanat tarihi, filoloji gibi bölüm mezunları önlisans, lisans ya da tezli/tezsiz yüksek lisans gibi farklı seçeneklerle rehber olabilmektedir. Getirilmek istenen değişikliğin gerekçesi ve bir kolaylaştırmaya neden ihtiyaç duyulduğu açık değildir. Böylesi bir yöntem, rehberlik eğitiminde üniversitelerin varlığının göz ardı edilmesi anlamına gelmekte ve 1970’lerde uygulanan kurs sistemine geri dönülmesinin yolunu açmaktadır. Rehberlik mesleğinin stratejik önemi, böylece, gezdirilecek yerlerin arkeolojik ve sanat tarihsel bilgileri ile sınırlandırılmakta, mesleğin icrası için gerekli tüm bilgileri 100 saatlik bir kursa sığdırmaktadır. Dolayısıyla bu durum turist rehberliği bölümlerinin varlık nedenini sorguya açık hale getirmektedir.

2.Her tur aracında bir turist rehberi bulunma zorunluluğunun kaldırılması için sunulan gerekçe şu şekildedir:

Madde ile esas amacı tarihî ve turistik yerlerin tanıtılması olmayan faaliyetler sırasında turist rehberi bulundurma zorunluluğunu ortadan kaldırmaya yönelik değişiklik yapılmaktadır.

1618 Sayılı Seyahat Acentaları Kanunun 10. maddesine göre “araç başına bir rehber bulundurmak” zorunludur. Gerekçede yer alan ‘esas amacı tarihi ve turistik yerlerin tanıtılması olmayan faaliyetler’ ifadesi muğlak ve kötü kullanıma açık bir ifadedir; rehberlerin sadece müze ve ören yerlerine

hapsolma tehlikesini beraberinde getirmektedir. Günümüzde turizm değişmiş, çöllerden kutuplara kadar hemen her türlü coğrafya turizm hareketlerine konu olmaya başlamış ve ülkeler bu potansiyellerini harekete geçirebilmek için çeşitli çareler üretme arayışı içine girmiştir. Tarihi ve turistik olmasa da her türlü doğal ve kültürel unsurun turizme konu edilebilmesi için de bir tur paketi içine alınması gerekmektedir. Turist rehberliği mesleğini sadece bilgi vermekle sınırlayan bir anlayış, günümüz gerçekleriyle örtüşmemektedir. Tur araçlarında rehber zorunluluğunun kaldırılması ve rehberlerin müze ve ören yerlerine hapsedilmesi yabancı tur operatörlerinin “tur lideri” olarak görevlendirdiği yabancı uyruklu personellerinin ülkemiz hakkında bilgi vermesi sorununu da beraberinde getirecektir. Böylesi bir durum, Ermeni Sorunu veya Kıbrıs Sorunu gibi hassas konularda Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan belgeli turist rehberleri dışındaki kişilerin anlatım yapmasına izin vermek anlamına gelecektir.

3.Yabancı dil bilme zorunluluğunun kaldırılmasının gerekçesi tasarıda şu şekilde açıklanmıştır:

Yabancı dil şartını sağlayamadığı için rehber olamayanların mağduriyetini gidermek ve iç turizmde artan Türkçe rehber ihtiyacını karşılamak için Türkçe rehberliğe ilişkin düzenleme yapılmaktadır.

‘Yabancı dil şartını sağlayamadığı için rehber olamayanlar’ ifadesi ile üniversitelerin ilgili bölümlerinden mezun olmalarına rağmen, en az bir yabancı dili iyi bildiğini kanıtlayamayan, dolayısıyla rehberlik yapma hakkını kazanamayan kişiler kastedilmektedir. İç turizmin artmasına bağlı olarak, Türkçe dilinde rehberlik yapanların sayısının arttığı bir gerçektir. Ancak bu durumun önlem alınması gereken bir sorun olduğu doğru değildir. Nitekim 1925 yılından beri Türkiye’de turist rehberliği mesleği sadece Türk vatandaşları tarafından yapılabilmekte ve dolayısıyla her rehber Türkçe bilmektedir. Bir rehberlik bölümünden mezun olmasına rağmen yabancı dil sınavını geçemeyen kişilerin sözde mağduriyetini önlemek adına alındığı ifade edilen bu karar, neden sonuç ilişkisini yanlış kurmaktadır. Öğrencilerin yabancı dil öğrenememelerinin nedenlerini ortadan kaldırarak onları 21. yüzyılın rekabetçi koşullarına hazırlamak yerine, dil bilmeden rehber olmalarının önünü açmak büyük bir hatadır.

‘1618 Sayılı Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanunu’ ve ‘6326 Sayılı Turist Rehberliği Meslek Kanunu’ olmak üzere kendine has iki yasası olmasına rağmen turizm sektörümüzün arzulanan yerde olmadığı bir gerçektir. Turizm sektörünü daha ileri taşımak ve ülke refahına katkıda bulunmak için bir takım yasal düzenlemelere ihtiyaç olduğu da doğrudur. Türkiye’de turizmin Bakanlık seviyesinde ele alınmasından beklenen faydalar da bu yöndedir. Ancak böylesi önemli bir konuda, turizm paydaşlarından görüş alınmadan, sunulan gerekçeler bilimsel verilerle desteklenmeden ve tartışılmadan hazırlanan söz konusu taslak, maalesef, bekleneni vermekten uzak bir görüntü çizmektedir.

Aşağıda imzası bulunan akademisyenler olarak, hazırlanan taslağın mevcut haliyle yarardan çok zarar getireceği endişesini taşıyor, tasarının geri çekilmesini ve tüm paydaşların katılımı ile yeni bir düzenlemenin hazırlanmasını öneriyoruz.

Kamuoyuna saygılarımızla.

Unvan/ Adı Soyadı Kurum

Prof. Dr. Abdullah TANRISEVDİ Aydın Adnan Menderes Üniversitesi

Prof. Dr. Berrin GÜZEL Aydın Adnan Menderes Üniversitesi

Prof. Dr. Burhanettin ZENGİN Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi

Prof. Dr. Celil ÇAKICI Mersin Üniversitesi

Prof. Dr. Erkan SAĞLIK Sivas Cumhuriyet Üniversitesi

Prof. Dr. Gökçe YÜKSEK Eskişehir Anadolu Üniversitesi

Prof. Dr. Lütfi ATAY Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

Prof. Dr. Meltem CABER Akdeniz Üniversitesi

Prof. Dr. Muharrem TUNA Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi

Prof. Dr. Naci POLAT Pamukkale Üniversitesi

Prof. Dr. Nuray TETİK DİNÇ Balıkesir Üniversitesi

Prof. Dr. Özcan ZORLU Afyon Kocatepe Üniversitesi

Prof. Dr. Özlem GÜZEL Akdeniz Üniversitesi

Prof. Dr. Özlem KÖROĞLU Balıkesir Üniversitesi

Prof. Dr. Suavi AHİPAŞAOĞLU (Emekli) Eskişehir Anadolu Üniversitesi

Prof. Dr. Rahman TEMİZKAN Eskişehir Osmangazi Üniversitesi

Prof. Dr. Saadet Pınar TEMİZKAN Eskişehir Osmangazi Üniversitesi

Prof. Dr. Serhat HARMAN Mardin Artuklu Üniversitesi

Prof. Dr. Uysal YENİPINAR Mersin Üniversitesi

Prof. Dr. Yasin BİLİM Necmettin Erbakan Üniversitesi

Prof. Dr. Zafer ÖTER İzmir Katip Çelebi Üniversitesi

Doç. Dr. Ali TÜRKER Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

Doç. Dr. Aytuğ ARSLAN İzmir Katip Çelebi Üniversitesi

Doç. Dr. Bekir Bora DEDEOĞLU Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi

Doç. Dr. Canan TANRISEVER Kastamonu Üniversitesi

Doç. Dr. Ceren İŞÇİ Manisa Celal Bayar Üniversitesi

Doç. Dr. Davut UYSAL İzmir Katip Çelebi Üniversitesi

Doç. Dr. Duygu YETGİN AKGÜN Eskişehir Anadolu Üniversitesi

Doç. Dr. Elçin DOĞAN GÜRBÜZER Ege Üniversitesi

Doç. Dr. Ertuğrul DÜZGÜN Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Doç. Dr. Faruk SEYİTOĞLU Mardin Artuklu Üniversitesi

Doç. Dr. Funda ÖN Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

Doç. Dr. Halil KORKMAZ Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

Doç. Dr. Hande AKYURT KURNAZ Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Doç. Dr. Meltem ALTINAY ÖZDEMİR Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

Doç. Dr. Nalan ALBUZ Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi

Doç. Dr. Nazım ÇOKİŞLER İzmir Katip Çelebi Üniversitesi

Doç. Dr. Neşe ÇULLU KAYGISIZ Aksaray Üniversitesi

Doç. Dr. Ozan ATSIZ Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi

Doç. Dr. Ömer ÇOBAN Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi

Doç. Dr. Özge GÜDÜ DEMİRBULAT Balıkesir Üniversitesi

Doç. Dr. Özlem TEKİN Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi

Doç. Dr. Seçkin ESER GÜRSOY Kırklareli Üniversitesi

Doç. Dr. Seda ŞAHİN Balıkesir Üniversitesi

Doç. Dr. Serap AKDU Gümüşhane Üniversitesi

Doç. Dr. Serkan AYLAN Selçuk Üniversitesi

Doç. Dr. Serkan TÜRKMEN Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

Doç. Dr. Sinan GÖKDEMİR Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

Doç. Dr. Tolga Fahri ÇAKMAK Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi

Doç. Dr. Uğur AKDU Gümüşhane Üniversitesi

Doç. Dr. Uğur CEYLAN Kütahya Dumlupınar Üniversitesi

Doç. Dr. Vedat ACAR Aydın Adnan Menderes Üniversitesi

Doç. Dr. Zeynep ÇOKAL Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Abdullah ÜLKÜ Harran Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Abulvahap ALTÜRK Mardin Artuklu Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Alaattin BAŞODA Aksaray Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Aslı Mert KARAGÖZ İstanbul Arel Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Arzu BALIKOĞLU Balıkesir Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Ayşe ARSLAN ÖZKAN Aydın Adnan Menderes Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Ayşe ŞENGÖZ Akdeniz Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Ayşen ACUN KÖKSALANLAR Bursa Uludağ Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Bahadır İnanç ÖZKAN Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Beybala TİMUR Eskişehir Osmangazi Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Burak DÜZ Eskişehir Anadolu Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Caner ÜNAL Antalya Bilim Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Cansu SOLMAZ Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Dilara Eylül KOÇ Kastamonu Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Fulden N. KÜÇÜKERGİN Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Gizem ÇAPAR İskenderun Teknik Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Handan ÖZÇELİK BOZKURT Sinop Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Hasan Ali ERDOĞAN Necmettin Erbakan Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Hasret ULUSOY MUTLU Balıkesir Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Hazar Faruk ARVAS Mardin Artuklu Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Merve AYCAN İstanbul Arel Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Merve KALYONCU YOLAÇAN Eskişehir Anadolu Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Merve OFLUOĞLU Harran Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Necibe ŞEN Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Nermin AYAZ DÖNMEZ Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Nilgün DEMİREL İLİ Iğdır Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Nurgül ÇALIŞKAN Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Orhan YABANCI Eskişehir Osmangazi Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Ömer Aytaç AYKAÇ Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Özcan ÖZDEMİR Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Özgür ÇALKIN Kafkas Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Ramazan İNAN İstanbul Gelişim Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Remziye EKİCİ ÇİLKİN Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Süleyman SAZ Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Şehmus AYKOL Mardin Artuklu Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Turan OKUL Kırgızistan -Türkiye Manas Üniversitesi

Dr. Öğr. Üyesi Zennübe IŞIK Harran Üniversitesi

Öğr. Gör. Dr. Alper GÖLBAŞ Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

Öğr. Gör. Dr. Azade Özlem ÇALIK Ankara Üniversitesi

Öğr. Gör. Dr. Hakan ASLAN Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

Öğr. Gör. Dr. İlknur MAZAN Uşak Üniversitesi

Öğr. Gör. Dr. Onur ATAK Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

Öğr. Gör. Dr. Erkan DENK Atatürk Üniversitesi

Öğr. Gör. Dr. Sinan KURT Ege Üniversitesi

Öğr. Gör. Emircan YILMAZ Mardin Artuklu Üniversitesi

Öğr. Gör. Emrullah CANSU Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi

Öğr. Gör. Erhan ADEN Mardin Artuklu Üniversitesi

Öğr. Gör. Fırat ÖZBERK Harran Üniversitesi

Öğr. Gör. Gökhan KÖKSAL Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

Öğr. Gör. İsmail KARAKUŞ Ankara Üniversitesi

Öğr. Gör. Mehmet ÇONTU Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi

Öğr. Gör. Mehmet Doğan ÖZ Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Öğr. Gör. Nuray YILDIZ Kapadokya Üniversitesi

Öğr. Gör. Serdar UZUN Akdeniz Üniversitesi

Öğr. Gör. Serhat ÖĞE Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

Öğr. Gör. Suat ARPACI Fırat Üniversitesi

Öğr. Gör. Tuncay KARAÇAY Pamukkale Üniversitesi

Öğr. Gör. Uğur TOZKOPARAN Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi

Arş. Gör. Dr. Ali KABAKULAK Afyon Kocatepe Üniversitesi

Arş. Gör. Dr. Aybüke ÖZSOY Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi

Arş. Gör. Dr. Aylin GÜVEN HAMURİŞÇİ Akdeniz Üniversitesi

Arş. Gör. Dr. Mehmet Fatih IŞIK Harran Üniversitesi

Arş. Gör. Dr. Muhammed KAVAK Eskişehir Anadolu Üniversitesi

Arş. Gör. Dr. Nevzat AĞÇAKAYA Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Arş. Gör. Dr. Saim ASLAN Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

Arş. Gör. Dr. Sibel KAÇAR Aydın Adnan Menderes Üniversitesi

Arş. Gör. Alparslan GÜVENÇ Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi

Arş. Gör. A. Can AKTAŞ Mardin Artuklu Üniversitesi

Arş. Gör. A. Mecit VERGÜL İstanbul Gelişim Üniversitesi

Arş. Gör. Asena KURT DÜNDAR Ondokuz Mayıs Üniversitesi

Arş. Gör. Burhan ÇINAR Mersin Üniversitesi

Arş. Gör. Dilan ARABACIOĞLU Mardin Artuklu Üniversitesi

Arş. Gör. Ezgi BAYRAM ÖZ Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Arş. Gör. Grant Altay TAŞKIN Aksaray Üniversitesi

Arş. Gör. Melisa ATEŞ Afyon Kocatepe Üniversitesi

Arş. Gör. Merve SAĞCAN Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi

Arş. Gör. Okay COŞKUN Yaşar Üniversitesi

Arş. Gör. Onur AKGÜL Mardin Artuklu Üniversitesi

Arş. Gör. Özgür KOYUN Eskişehir Anadolu Üniversitesi

Arş. Gör. Selda YESÜGEY İzmir Katip Çelebi Üniversitesi

Arş. Gör. Serkan ROL Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Arş. Gör. Tuğba ARIK YÜKSEL Mardin Artuklu Üniversitesi

Arş. Gör. Yakup ERDOĞAN Kastamonu Üniversitesi

Arş. Gör. Zekiye Nur AKYÜREKLİ Gümüşhane Üniversitesi