TURİZMDE YÜKSELEN DEĞER,
Hassasyet gerektiren bir turizm çeşiti
Ekoturizm hareketinin olumlu çevresel ve sosyal etkisi olsa da iyi organize edilmediği taktirde kitle turizmi kadar çevresel tahribata sebebiyet verebileceği ifade edilirken, bunun nedeni ise ekoturizm destinasyonlarının hassas ekosistemler olması ve bu bölgelerde yapılacak herhangi bir turizm hareketinin doğal kaynakların (biyolojik çeşitliliğin, fauna habitatlarının) yok edilmesi, hatta çevresel kirliliğin yaratılmasına sebebiyet verebilmesi olarak gösteriliyor. Bazı ekoturizm uygulamalarının ekosistemlere minimum negatif etki yarattığı, yerel halka alternatif geçim fırsatları sağladığı gözlenirken, ekoturizm ekolojik olarak hassas alanların korunması bu alanlara yakın yerlerde yaşayan halkın sosyal-ekonomik açıdan gelişmesini sağlıyor.
Ekoturizm sadece yayla turizmi demek değildir
Dünya Turizm Örgütü 2010 yılında ekoturizmin önemli bir pazar olacağını belirtmektedir. Ekoturizmin ekonomik olarak önemli olması turizm endüstrisi, kamu kurumları, yerel halk ve turistlerin arasında kurdukları iletişime bağlıdır. Dünyada artık keşfetmek amaçlı olarak yapılan ekoturizm, son yıllarda ülkemizde de sık sık gündeme gelmekte, fakat sadece yayla turizmi olarak düşünülmektedir. Oysa bir bütün olarak ele alınması gereken eko turizm, sosyal ve kültürel faaliyetleri de içine alan, geniş alanlarda bir çok aktiviteyi kapsayan bir etkinliktir. Turizm Bakanlığı ekoturizmi; yayla turizmi, ornitoloji (kuş gözleme) turizmi, foto safari, akarsu sporları (kano-rafting) çiftlik turizmi, botanik (bitki inceleme) turizmi, bisiklet turları, atlı doğa yürüyüşü, kamp-karavan turizmi, mağara turizmi, dağ turizmi ve doğa yürüyüşü, botanik (bitki inceleme) gibi başlıklar altında değerlendirmektedir.
Türkiye ekoloji cenneti
Ülkemizin, Akdeniz'deki en önemli turizm alanlarından birisi olduğu açıktır. Yaklaşık 8 bin kilometre uzunluğundaki sahilleri, çeşitli uygarlıklardan kalan zengin tarihi ve kültürel mirasın yanı sıra iklimsel çeşitliliği nedeniyle olağan üstü bir bio çeşitliliğe sahiptir ve tek başına bütün bir Avrupa kıtası ile karşılaştırılabilir. Örneğin, tüm Avrupa'da 500 kuş türü bulunmasına karşılık, Türkiye'de 420 civarında kuş türü tespit edilmiştir. Ayrıca Avrupa'da tespit edilen yaklaşık 12.000 bitki türünden yaklaşık 9.000'i ülkemizdedir. Türkiye, gerek dağları, ormanları, yaylaları, kıyıları, gölleri, akarsuları gibi doğal varlıkları; gerek flora ve faunası ve gerekse mağaraları ve kanyonları gibi ilginç jeolojik oluşumları açısından diğer ülkelerle kıyaslanamayacak düzeyde bir zenginliğe sahiptir ve bu zenginlikler ülkemizi gündemde olan eko turizm için oldukça ilgi çekici bir ülke konumuna getirmektedir. Ekoturizm kavramında, yeşil turizm, alternatif turizm, doğa turizm, yabanıl turizm, macera turizmi, kültürel turizm gibi terimler kullanılmaktadır.
Ekoturizmi var eden nedenler
Sürdürülebilir turizmin alt bileşenlerinden birisi olan ekoturizmin bileşenleri ise şu şekilde tanımlanmaktadır;
* Biyolojik çeşitliliğin korunmasına katkıda bulunulması,
* Yerel halkın refahının gözetilmesi,
* Turistlerin ve yerel halkın bilinçlendirilmesinin sağlanması,
* Küçük ölçekli kuruluş/firmalar tarafından küçük turist gruplarına hizmet verilmesi,
* Turistlerin ve yerel halkın turizm endüstrisi hakkında sorumlu hareket etmesinin sağlanması,
* Geri dönüşü olmayan kaynakların en düşük düzeyde tüketilmesi,
* Turizm yönetimine yerel düzeyde katılımın önemsenmesi, iş fırsatlarının ve mülkiyetin yerel halk lehinde gelişmesinin gözetilmesi,
Bilindiği üzere, her türlü doğal zenginliğin kullanımındaki temel ilke, koruma kullanma dengesinin sağlanmasıdır. Bu dengenin sağlanması, turizm sektörü için de büyük önem taşımaktadır. Turizm sektörü, doğal varlıkların sergilendiği güzellikler, dinlenme, sağlık, spor, bilim ve eğlence faaliyetlerine uygun ortamlardır.
Ekoturizm Uygulama Prensipleri
* Turizmin doğal ve geleneksel çevreye verdiği tahribatın en alt düzeye indirilmesi,
* Turistlere ve yerel halka doğanın ve geleneksel sosyo-kültürel çevrenin korunmasına yönelik eğitim verilmesi,
* Turizmin yerel halkın ihtiyaçlarını karşılayan, yerel yönetim ve halkla işbirliği içinde gelişen sorumlu bir ticaret olarak özendirilmesinin sağlanması,
* Koruma kapsamındaki (doğal ve geleneksel sosyo-kültürel alanların) alanların yönetimi için kaynak ayrılması,
* Turizm negatif etkisini en alt düzeye indirilmesi amacıyla sosyo-kültürel ve doğal çevreye yönelik uzun vadeli takip ve değerlendirme programlarının desteklenmesi,
* Turizmin yerel halkın geçimine katkıda bulunmasını sağlayacak şekilde geliştirilmesinin temini,
* Turizmin gelişiminin yörenin sosyal ve çevresel kapasitesini attıracak şekilde gelişmesinin temini,
* Çevreyle uyumlu, doğal ve geleneksel sosyo-kültürel yaşamla içi içe geçen, yöresel bitki örtüsünü ve yaban hayatını koruyan turizm alt yapı yatırımlarının gerçekleştirilmesi
DTÖ'ye göre ekoturizmin geliştirilmesindeki temel objektifler şunlardır:
* Turizm endüstrisinin negatif etkilerini en aza indirgemek,
* Hem çevresel tahribatı önlemek, hem de yerel halkın ekonomik kazancını arttırmak,
* Bireyler veya küçük gruplar halinde doğal çevreyi ve yerel halkın yaşantısını deneyimlemek amacıyla el değmemiş doğal alanlara seyahat etmek,
"İyi örnek de var kötü örnek de"
TURSAB Başkanı Başaran Ulusoy eokoturizm uygulamalarının hem iyi hem de kötü örneklerine ülkemizde rastladığını ifade erederek eko turizmin nasıl yapılması gerektiğini şu sözlerle ifade ediyor; "Ekoturizm, turizm faaliyetleri icra edilen kırsal bölgede örneğin bir köyde, o köydeki sosyal dokuları, yaşam tarzını en az düzeyde etkilemeye çalışır. Bunun için turizm faliyetinin sayısını çeşitli yollarla örneğin fiyat ya da fiziki engeller vasıtasıyla belli bir düzeyde tutar. Turizmin faydasını o turizm kaynaklarının olduğu bölgeye nasıl daha fazla aktarabileceğinin yollarını araştırır. Bunları yapabilmek için söz konusu doğal, tarihi ve kültürel kaynakların turizm ürünü olarak kapasitesinin ne olabileceğini tespit eder. Bu kaynakların korunması için rutin ölçme değerlendirme faaliyetlerinde bulunur. Ayrıca koruma ve gözetim önlemlerinin örgütlenmesine ihtiyaç vardır. Tüm bu karmaşık faaliyetler neticede bir ekoturizm yönetimini şart koşar. Ekoturizm yönetiminin bilinen en klasik tipi milli parklardır. Safranbolu yakınlarındaki Yörük Köyü ekoturizm yapılanmasının Türkiye'deki iyi bir örneği olarak kabul edilebilir. Bu örnekte Köyün tarihi mimarisinin özenle korunuyor olduğunu görüyoruz. Köyde satılan ürünler, köylülerin el sanatlarına dayanıyor. Yeme-içme faaliyetleri de köylüler tarafından özgün mutfak ürünleriyle karşılanıyor. Köylüler bu faaliyetlerden ekonomik bir gelir elde ediyorlar ve bu geliri oradaki yaşamlarını sürdürmek, kültürlerini korumak amacıyla kullanıyorlar. Ülkemizde başarısız ve yok edici turizm yapılanmalarına örnekler de maalesef bol bol mevcut. Uzungöl Yaylası'nda bu kötü örneği çok çarpıcı biçimde görüyoruz. Yayladaki mimari doku tamamen turizm faaliyetlerinin getirdiği ranta göre biçimlenmiş ve özgün tarz yok olmuş durumda. Aşırı ve konrol edilemez gelişim başta göl sularının kirlenmesi şeklinde kendini göstererek doğal kaynaklar üzerinde zarar verici, yok edici bir baskıya dönüşmüş durumda"
"Turizm kendini yaratan değerleri tehlikeye atmamalı"
Yrd. Doç. Dr. Nuray Türker ise, turizm endüstrisinin kendisini yaratan doğal ve kültürel değerlerin sürekliliğini tehlikeye soktuğunu belirterek, "Uluslararası turizm anlayışı hızla değişiyor. Turizm, doğal, kültürel ve sosyal değerlerin ön plana çıktığı bir boyut kazanıyor. 21. yüzyıl turizminde ana tema, doğal ve kültürel kaynakların etkili ve dengeli bir şekilde kullanımı olacaktır. Sürdürülebilir bir turizm için doğal çevrenin korunması, yenilenmesi ve ekolojik dengenin bozulmaması gereklidir. Sürdürülebilir turizm çeşitleri ise spor turizmi, yayla turizmi, sağlık turizmi, kongre turizmi, kültürel turizm, eko turizmdir. Sanayileşme, çevre kirliliği, kamuoyu ilgisi, çevreye duyarlı tüketicinin ortaya çıkışı ve turizmin yarattığı çevre sorunlarının artması sonucu eko turizm ön plana çıkmıştır. Eko turizm, turizm endüstrisinin en hızlı büyüyen şekillerinden birisidir ve sürdürülebilir kalkınmanın bir sonucudur. Eko turizm, doğal bölgelere yapılan, çevreyi ve yerel kültürleri korumayı ve yöre halkının yaşam seviyesini yükseltmeyi amaçlayan sorumlu bir seyahat, kısacası ekolojik temelli turizm etkinliğidir. Eko turizm kavramı, yumuşak turizm, yeşil turizm, seyahat, doğaya dayalı turizm, çevreyle dost turizm, alternatif, sorumlu, etik, sürdürülebilir, yeşil ve uygun turizm gibi farklı kavramlarla da ifade edilmektedir. Doğada yapılan her etkinlik eko turizm değildir. Eko turizm doğayı koruma amaçlı olmalıdır" diye konuştu.
"Ekoturizm için en gözde destinasyon Batı Karadeniz"
Batı Karadeniz bölgesinin eko turizm potansiyeli hakkında da bilgiler veren Türker, "Batı Karadeniz Bölgesi 41 bin 20 kilometrekarelik alana, yaklaşık 500 kilometre kıyı uzunluğuna sahiptir. Ekolojik kaynaklar ve doğal güzellikler açısından zengin bir bölgedir. TÜBİTAK'ın sağladığı maddi teşvik ve bilimsel katkılarla gerçekleştirilen Batı Karadeniz Bölümü Eko turizm Kaynaklarının Tespit Edilmesi konulu araştırma projesi kapsamında, Karadeniz bölgesinin, batı Karadeniz bölümünde belirlenen eko turizm kaynaklarının envanteri çıkarılmış, belgelenmiş ve bu kaynakların bölgede eko turizm amaçlı kullanılması üzerinde öneriler sunulmuştur" dedi. Düzce'nin su kaynakları, şelaleler ve yaylalar açısından zengin bir il olduğunu işaret eden Türker, "Özellikle kuşların göç yolları üzerinde bulunan Efteni Gölü 171 kuş türünün gözlenebildiği ender bulunan bitki örtüsü ile de ilgi çeken bir göldür. 135 metre yükseklikten dökülen Güzeldere Şelalesi belki de Türkiye'nin en yüksekten düşen şelalesidir. Düzce'de yayla turizmi, çim kayağı, yamaç paraşütü, rafting, kuş gözlemciliği, trekking başlıca yapılabilecek turizm aktiviteleridir. Mağara turizmi açısından değerlendirilebilecek birkaç mağara bulunmaktadır. İlde botanik turizmi/bitki gözlemciliği açısından değerlendirilecek" şeklinde konuştu. ( Yazı aynı zamanda Aylık olarak yayınlanan Turizmce dergisinde Dosya olarak da yayınlanmıştır.) HALİL ÖNCÜ